آداب سخن گفتن

    [انسان] باید که بسیار نگوید و سخن دیگری به سخن خودقطع نکند و هرکه حکایتی یا روایتی کند و او بر آن واقف باشد وقوف خود بر آن اظهار نکند تا آن کس آن سخن به اتمام رساند و چیزی را که از غیر او پرسند جواب نگوید. و اگر سوال از جماعتی کنند واو داخل جماعت بود ، بر ایشان سبقت ننماید. و اگر کسی به جواب مشغول شود و او بر بهتر جوابی از آن قادر بود ، صبر کند تا آن سخن تمام شود ، پس جواب خود بگوید بر وجهی که در متقدم طعن نکند . و در محاوراتی که به حضور او میان دو کس رود خوض ننماید . و اگر از او پوشیده دارند ، استراق سمع نکند و تا او را با خود در آن مشارکت ندهند ، مداخلت نکند . و با مهتران ، سخن به کنایت نگوید و آواز نه بلند دارد نه آهسته ، بلکه اعتدال نگاه میدارد . و اگر در سخن او معنی غامض افتد در بیان آن به مثالهای واضح جهد کند والا شرط ایجاز نگاه دارد و الفاظ غریب و کنایات نا مستعمل به کارندارد . و سخنی که با او تقریر می کنند تا تمام نشود . به جواب مشغول نگردد و آنچه خواهد گفت تا در خاطر مقرر نگرداند در نطق نیارد. و قَلَق و ضُجرت ننماید و فحش و شَتم بر لفظ نگیردو اگر به عبارت از چیزی فاحش مضطر گردد بر سبیل تعریض کنایت کند از آن .و مزاح منکَر نکند. و در هر مجلسی سخن مناسب آن مجلس گوید. و در راست و دروغ با اهل مجلس خلاف و لجاج نورزد خاصه با مهتران و سفیهان. و کسی که الحاح با او مفید نبود. بر او الحاح نکند و اگر در مناظره و محاورت طرف خصم را رجحان یابد انصاف بدهد. و سخن باریک با کسی که فهم نکند نگوید و لطف در محاورت نگه دارد . و حرکات و اقوال و افعال هیچ کس را به قبح محاکات نکند و سخن های موحش نگوید. چون در پیش مهتری رود ، ابتدا به سخنی کند که به فال ستوده دارند. و از غیبت و نمامی و بهتان و دروغ گفتن تجنب کند چنان که به هیچ حال بر آن اقدام ننماید و با اهل آن مداخلت نکند. و استماع آن را کاره باشد . باید که شنیدن او از گفتن بیشتر بود . از حکیمی پرسیدند که « چرا استماع تواز نطق تو زیادت است ؟» گفت : « زیرا که مرا دو گوش داده اند و یک زبان یعنی دو چندان که می گویی می شنو»

اخلاق ناصری خواجه نصیر طوسی

با تشکر از اقای محمد رضا ارجمندی

لینک دانلود

لینک دانلود